Szkoła Montessori nie jest szkołą systemową. Zazwyczaj nie ma w niej ocen punktowych, zadań domowych, testów, sprawdzianów, klasówek. Uczeń ma dużą swobodę w realizacji zadań – wybiera je samodzielnie, wybiera czas i miejsce ich wykonania.
Edukacja Montessori opiera się więc w dużej mierze na samodzielności uczniów ( tzw. pracy dla siebie), wewnętrznej motywacji ucznia oraz chęci „ uczenia się”.
Przede wszystkim musimy wyjaśnić co oznaczają terminy „Uczenie się” a „Nauczanie”.
Definiując pojęcie „ uczenie się” dowiadujemy się, że jest to „ względnie trwała zmiana zachowania lub wiedzy wynikające z indywidualnego doświadczenia”. Natomiast „ nauczanie” to „ działania, których efektem jest uczenie się ucznia” ( Encyklopedia PWN).
W szkole Montessori nauczyciel nie organizuje procesów edukacyjnych. One dzieją się niejako same. Nauczyciel wykorzystuje w pracy swoją osobowość, działa przykładem, wykorzystuje techniki i metody aktywne, zachęca ciekawostkami do sięgania po wiedzę. Jest to proces bardziej zindywidualizowany, ponieważ prezentacje ( lekcje) są podawane indywidualnie lub w małych grupach. Prezentacje ( lekcje ) są dostosowane do możliwości ucznia, zadania są skonstruowane tak, by każdy uczeń miał satysfakcję z ich wykonania. Uczeń otrzymuje wsparcie w wielu obszarach, może w każdej chwili poprosić nauczyciela o dodatkową lekcję (prezentację), może poprosić o dodatkowe zadania lub rozwinąć temat szerzej, ponad podstawę programową. Efekty uczenia się są zależne od motywacji ucznia, jego chęci i możliwości.
Część rodziców i nauczycieli w szkole systemowej rozumie proces nauczania dosłownie, a więc jako podawanie uczniom gotowych do zapamiętania treści, wzorów i schematów umiejętności. Efektywność tej pracy weryfikuje się poprzez zestawianie wyników z oczekiwaniami, wyszukując błędów i braków, które uczeń musi poprawiać. Proces uczenia się sprowadza się więc do zapamiętywania, przyswajania gotowców, do tzw. „zakuć , zdać, zapomnieć”. W tym systemie ważną funkcję pełni stopień, czyli ocena punktowa, jaką stawia nauczyciel. Uczniowie traktują wtedy oceny jako wyznacznik swoich możliwości. Słowa uczniów takie jak „uczyłem się” albo „ chyba umiem” w żaden sposób nie odzwierciedlają ani umiejętności ani możliwości. I tu dochodzimy do strachu przed ocenianiem zewnętrznym, które hamuje samodzielne uczenie się i możliwość rozwoju.
W szkole Montessori stawiamy na samodzielne uczenie się. Co to znaczy uczyć się samodzielnie?
Uczenie się to wieloetapowy proces prowadzący do zmiany w myśleniu, postawach, działaniu, uwzględniający doświadczenie osobiste. Składają się na niego: motywacja; zrozumienie nowości; umiejętność skutecznego zapamiętywania. Efekty uczenia zależne są zaś od pamięci, umiejętności koncentracji uwagi, motywacji wewnętrznej, zainteresowań i zdolności. Jest więc wiele czynników, które mogą zaburzyć efekty uczenia się!
Proces uczenia się wymaga stanu czujnej gotowości w mózgu, czyli pobudzenia ośrodków odpowiadających za ciekawość poznawczą, a warunkiem takiego stanu jest poczucie bezpieczeństwa na wszystkich poziomach: fizjologicznym, psychologicznym i społecznym. Jeśli dochodzi do zakłóceń w tych obszarach, mózg skupia swoje działania na odzyskaniu poczucia bezpieczeństwa, a wszystko inne schodzi na dalszy plan.
Nauczyciel, organizując procesy edukacyjne, powinien uwzględniać potrzebę bezpieczeństwa uczniów oraz ich osobiste potrzeby związane z różnicami rozwojowymi, możliwościami, a także zakłóceniami w funkcjonowaniu.
Ważnym czynnikiem zwiększającym motywację uczniów jest wysoka samoocena i poczucie wartości. Samoocena podpowiada uczniowi, że są obszary, w których radzi sobie świetnie, są takie, w których jest ciut słabiej, a są i takie, w których jest słaby i/lub potrzebuje pomocy. Pozwala mu też dostrzec, że błąd czy słabsza kondycja w jakiejś dziedzinie to sytuacja naturalna i że każdy tak ma, a decyzja o zwiększeniu nakładu pracy w danym obszarze, sięgnięciu po pomoc czy odpuszczeniu czegoś (bo mi to niepotrzebne, nie interesuje mnie, nie chcę tego robić) jest osobistą kompetencją człowieka. Wysokie poczucie wartości, oddzielone od samooceny, to przekonanie, że jestem człowiekiem wartym szacunku bez względu na wyniki czy osiągnięcia lub ich brak. Wartość człowieka stoi ponad tym.
Co robi w szkole nauczyciel Montessori?
Dba o dobre relacje i atmosferę na lekcji.
Relacje z nauczycielem zawsze wpływają na efektywność uczenia się uczniów. Im lepsze relacje, oparte na wzajemnym szacunku, uznaniu swoich potrzeb i indywidualności, tym lepsza atmosfera na lekcji i skuteczniejsza nauka. Ważnym składnikiem tej atmosfery są relacje między uczniami. Zaburzenia w funkcjonowaniu zespołu klasowego osłabiają poczucie bezpieczeństwa dzieci i młodzieży, a tym samym wpływają na osłabienie motywacji ich wewnętrznej.
Poznaje potrzeby i możliwości swoich uczniów.
W tym poznaje specjalne potrzeby uczniów, poświęca czas na rozmowy, przygląda się działaniom uczniów i relacjom i zwraca uwagę na zaangażowanie lub jego brak. Poświęca uwagę swoim uczniom.
Dba o precyzyjną informację na temat wymagań.
Wymagania powinny być jasno sformułowane, podane prostym językiem, ich liczba nie powinna być duża, najlepiej sformułować wymagania terminowe. Zbyt duża ilość wymagań może przytłoczyć nawet zdolnego ucznia. Uczniowie nie zawsze potrafią przełożyć wymagania na konkretne działy programowe. Dlatego stosujemy w szkole planowniki, które określają terminowe wymagania z podstawy programowej.
Stosuje metody aktywne na lekcji
Uczniowie powinni pracować aktywnie, w zgodzie ze swoimi preferencjami sensorycznymi. Metoda nie jest ważna, ważne jest osiągnięcie celu. Stąd też trzeba dać uczniom możliwość dokonania wyboru metody, która im najbardziej odpowiada. Nie jest ważne, w jaki sposób uczeń opanuje wiedzę i umiejętności. Ważne, aby zrobił to samodzielnie i skutecznie, w dobrej atmosferze.
Dostosowuje wymagania do potrzeb i możliwości uczniów
Dostosowanie wymagań do potrzeb ucznia to działanie konieczne, ponieważ pozwala uczniowi osiągnąć cele edukacyjne własną drogą. W tym celu w planowniku pojawiają się zadania do wykonania. Uczeń zawsze ma prezentację zgodną z podstawą programową i wskazówki do wykonywania konkretnych zadań. Jednakże ilość zadań jest dobrana ( minimalna) do każdego ucznia. Wszystkie zaś zadania są dostępne i możliwe do wykonania dla chętnych uczniów. Stąd stosujemy uproszczone pojęcie „minimum programowego”.
Przygotowuje materiał i dostosowuje go do potrzeb i możliwości ucznia
Planuje pracę dla każdego ucznia indywidualnie.
Do napisania tekstu wykorzystałam fragmenty artykułu Marii Tuchowskiej „ Uczniu ucz się sam”, który świetnie wpisuje się w metodykę Montessori.
Comments