Maria Montessori pisała o „ fazach wrażliwych”. Co odkryła?
Fazy wrażliwe to takie okresy w życiu dziecka, które charakteryzują się większą chłonnością i otwartością na otoczenie i przyswajanie umiejętności lub wiedzy. Dziecko wówczas wykazuje intensywne zainteresowanie pewnymi aspektami życia, koncentruje się mocno na określonych czynnościach. Fazy wrażliwe można „ odkryć” przez obserwację dziecka. Gdy dziecko interesuje się sprzątaniem to najpewniej ma fazę wrażliwą na porządek, jeśli interesuje się cyframi to rozpoczyna się faza na matematykę. Dziecko może wykazywać różne zainteresowania np. na rozpoznawanie liter, czytanie, muzykę, pisanie, ruch, zachowania społeczne. Nie można fazy ani przyspieszyć ani opóźnić. Fazy wrażliwe są ograniczone czasowo i się nie powtarzają. Jeśli nie dostrzeżemy danej fazy u dziecka, to w późniejszym czasie dziecko może mieć trudność z przyswojeniem danej wiedzy czy umiejętności.
Łatwiej jest nauczyć 4,5 latka czytać gdy jest zainteresowany literami niż 6 latka, u którego faza wrażliwa na litery została pominięta, niezauważona. W okresie 3-6 r. ż ( okres przedszkolny) najważniejsza jest obserwacja, dzieci bardzo często same wskazują na zainteresowania poprzez zadawanie pytań, rozbudzoną ciekawość, chęć powtarzania wykonywanych, ulubionych czynności. Jeśli ich zainteresowanie zostanie zauważone i dostaną zachętę w postaci odpowiedniego materiału do pracy, to będą uczyć się z radością i pasją.
Fazy wrażliwe można scharakteryzować następująco:
- fazy wiążą się z wrodzonymi zdolnościami i naturalnymi potrzebami dziecka,
- wyzwalane są przez obserwację środowiska bliskiego dziecku, stymulują umysł dziecka,
- są bardzo indywidualne i zróżnicowane pod względem czasu, intensywności i zakresu,
- tworzą okazje do samodzielnego i spontanicznego uczenia się dziecka, które poszukuje i
odkrywa odpowiedzi na własne pytania,
- dają dziecku satysfakcję z samodzielnego odkrywania świata i są źródłem radości ze swoich osiągnięć i postępów,
- są podstawą do budowania pewności siebie, samooceny i motywacji do dalszego rozwoju.
Chronologia okresów wrażliwych:
Od narodzin – do 6 roku życia – mowa, ruch, zachowania społeczne, porządek, pisanie, czytanie. Warto zwrócić szczególną uwagę na fazę wrażliwą na porządek, który Maria określała mianem „ładu umysłowego” – oznaczającego stabilne więzi rodzinne, jasne reguły, zewnętrzny porządek przedmiotów.
7 – 12 rok życia – moralność, sprawiedliwość, dobro i zło, obiektywna właściwość rzeczy. Czas uświadomienia reguł, norm i wartości moralnych. Dziecko interesuje się zwierzętami, roślinami, zbiera i kolekcjonuje różne przedmioty. Często przechodzi od szczegółu do badania całości. Znaleziony kamień może dać początek kolekcji minerałów.
13 – 18 rok życia – godność osobista, odpowiedzialność społeczna, wiara we własne siły. Jest to faza odłączania się od rodziców, szukania własnego systemu wartości, własnej drogi: skąd przychodzę, kim jestem, kim chcę zostać.
Co to jest faza wrażliwa na porządek, kiedy występuje czym się charakteryzuje?
Faza wrażliwa na porządek to taki okres w życiu dziecka, kiedy jest ono szczególnie zainteresowane sprzątaniem i potrzebuje uporządkowanego i stałego otoczenia. Ta faza występuje między 18. a 30 miesiącem życia dziecka i charakteryzuje się tym, że dziecko przejawia silną reakcję na zmiany w swoim środowisku, takie jak przestawienie mebli, zmiana ubrania, zmiana kolejności czynności. Jest to związane z potrzebą stałości przestrzeni, potrzebą stałego planu dnia. Dziecko chce wiedzieć, gdzie leżą jego ulubione rzeczy, bo jest to dla niego ważne. W tej fazie dziecko chętnie również naśladuje dorosłych, szczególnie tych, którzy sprzątają. Prosi o zmiotkę, gąbkę i możliwość samodzielnego sprzątania. Uwielbia zbierać drobiazgi z podłogi, wrzucać pranie do pralki, myć stół czy krzesło. Sprawia mu to frajdę - czuje się potrzebne, a proste czynności dają satysfakcję z pracy, jest widoczny również efekt tej pracy. Dziecko szuka porządku i spójności, ponieważ pomagają mu one porządkować też umysł i zrozumieć świat.
Rady na ten etap rozwoju:
- Dziecku należy zapewnić środowisko, które jest uporządkowane, spokojne i przewidywalne.
Należy unikać niepotrzebnych zmian i zakłóceń, które mogą wywołać u dziecka niepokój.
- Dziecku należy pozwolić na samodzielne porządkowanie swojej przestrzeni i swoich rzeczy, nie poprawiać, nie zabraniać.
- Dziecku należy pomagać w nauce nazw przedmiotów, kolorów, kształtów, wielkości itp.
- Dziecku należy oferować pomoce dydaktyczne, które ćwiczą jego umiejętności
klasyfikowania, porównywania, sortowania, dopasowywania, układania według wzoru itp.
- Należy dostosować poziom trudności i ilość materiału do możliwości i zainteresowań dziecka.
- Należy pozwolić dziecku na powtarzanie i doskonalenie ćwiczeń związanych ze sprzątaniem.
- Należy dziecku dawać wybór w zakresie dostępnym dziecku- „chcesz żółtą czy zieloną gąbkę do sprzątania?”, „ pozbierasz klocki czy poukładasz książeczki?”
Comments